امروز روز جهانی بدون خودرو است؛ خودروهایی که با آلاینده‌های ازنی تابستان امسال هوای تهران را برای ۳۰ روز در شرایط «ناسالم برای گروههای حساس» و ۲ روز در شرایط «ناسالم» قرار دادند.
خبرآنلاین، نیو صدر: خلاف آنچه رنگ آبی آسمان نشان داد، تابستان امسال هوای تهران از زمستان هم آلوده‌تر بود و آلاینده‌ای به اسم «ازن» هوای شهر را از هر سه روز، یک روز آلوده کرد.
اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهند که تابستان امسال ازن، هوای تهران را برای ۳۰ روز در شرایط «ناسالم برای گروههای حساس» و ۲ روز در شرایط «ناسالم» قرار داد. این یعنی تعداد روزهای آلوده تابستان امسال، سه روز بیشتر از زمستان ۹۸ بود.
افزایش روزهای آلوده در تابستان؛ شیب نمودار صعودی است
از سویی مقایسه آمار نیمه اول امسال با سال‌های قبلی نشان می‌دهد که تعداد روزهای آلوده به ازن افزایش چشم‌گیری داشته است، البته به گفته مسئولان دلیل این موضوع تغییر روش محاسبه شاخص‌های اندازه‌گیری است.
حسین‌رضا شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: ««قبلا هم آلاینده ازن در هوای تهران اندازه گیری می‌شد، اما اعداد بالا نبود. البته در مقایسه با دیگر شهرهای مشابه تهران، کارشناسان آلودگی هوا نیاز توجه بیشتر به این آلاینده را گوشزد می‌کردند، اما حالا با تغییر معیارها و شیوه اندازه‌گیری اعداد بالا رفته‌اند.» اگر تعداد روزهای ناسالم برای گروههای حساس را با روش قبل برای سال جدید محاسبه کنیم، به تعداد ۲۱ روز در شش ماهه اول سال خواهیم رسید که نسبت به پارسال کمتر است. لذا تغییر روش باعث شده که به نظر بیاید امسال آلوده تر بوده است.»
در واقع امسال روش محاسبه شاخص کیفیت هوا ارتقا پیدا کرده است و استانداردهای مشابه با ایالات متحده آمریکا در نظر گرفته شده است که سختگیرانه‌تر از قبل هستند و به همین دلیل شاید هوای سالم با معیارهای قبلی، با معیار جدید آلوده در نظر گرفته شود اما این تنها دلیل شیب صعودی آلودگی‌های ازن، مربوط به تغییر معیارهای اندازه‌گیری نیست، چراکه حتی با معیارهای قبلی هم تعداد روزهای آلوده تابستان ۹۹ از سال پیش بیشتر است.
تابستان ۱۳۹۹ (معیارهای جدید) | تابستان ۱۳۹۸ (معیارهای جدید) | تابستان ۱۳۹۹ (معیارهای قبلی) | تابستان ۱۳۹۸ (معیارهای قبلی) | |
۰ | ۱ | ۱ | ۰ | روزهای پاک |
۶۱ | ۶۲ | ۷۳ | ۷۵ | روزهای قابل قبول |
۳۰ | ۲۴ | ۱۹ | ۱۳ | روزهای ناسالم برای گروههای حساس |
۲ | ۶ | ۰ | ۱ | روزهای ناسالم |
مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «علت این افزایش آمار این است که هم استانداردها سخت‌تر شده و هم وضعیت بدتر شده است، تا سه سال پیش سنسورهای گازی دستگاه‌های پایش آلودگی هوا کالیبره نبودند، این را ما اوایل سال ۹۷ فهمیدیم، چراکه متوجه شدیم در بیشتر ایستگاه‌ها ازن در زمستان بیشتر از تابستان است که منطقی نیست. همان سال با کمک یکی از دانشگاه‌های کشور این سیستم‌ها را بهبود دادیم و در واقع آمار ما از سال ۹۷ به بعد دقیق‌تر شده است.»
«مسئولان از آلودگی ازن اطلاع دارند، اما شاید نمی‌خواهند این قضیه خیلی پررنگ شود»
با وجود آمارها، برخلاف آنچه در زمستان‌ها رخ می‌دهد، به نظر می‌رسد که این افزایش آلودگی ازن مورد توجه زیادی قرار نگرفته است، این در حالی است که این آلاینده هم مانند ذرات معلق در هوا پیامدهای مرگباری برای سلامت شهروندان به همراه دارد، همچنین براساس مطالعه‌ای که در BMJ منتشر شده است، سالانه ۶هزار نفر در ۴۰۰ شهر در ۲۰ کشور بخاطر این آلاینده ان خود را از دست می‌دهند.
بهزاد اشجعی کارشناس محیط زیست و دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «آلاینده زمستان را مردم می‌بییند، متوجه این می‌شوند که دیدشان کم شده است، سخت‌تر نفس می‌کشند و … اما ازن دیده نمی شود و رنگی ندارد، برای همین دلیل شاید مردم آن را احساس نکنند.»
اما انگار این اتفاق تنها به شهروندان محدود نیست، چراکه در سه ماه گذشته برخلاف تابستان نه جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا تشکیل شد، نه محدودیت‌های ترافیکی ایجاد شد و … این در حالی است که در نیمه دوم سال هنگام آلودگی هوا استانداری بارها جلسه تشکیل می‌دهد.
اشجعی در این باره توضیح می‌دهد: «قطعا مسئولین از آلودگی ازن اطلاع دارند، اما شاید نمی خواهند این قضیه خیلی پررنگ شود. چون برای همان ذرات معلق در هوا هم کاری نشده است، ازن هم قوز بالا قوز میشود. باید آگاهی سازی شود، مردم باید بدانند که در تابستان هم از آلودگی هوا رهایی نداریم، شاید حسش نمی‌کنیم اما اثرات قبلی را دارد.»
بیشتر بخوانید:
تهدید آلاینده ازن برای تهران جدی است
۳۱ روز هوای نامطلوب در تهران از ابتدای تابستان تاکنون
NOx و سوخت‌های نسوخته ؛ عامل تولید ازن
البته به نظر می‌رسد که راهکار کاهش آلاینده ازن با راهکار آلودگی زمستانی هوا چندان فرقی ندارد، چراکه منشاء اصلی هر دو آن‌ها خودروها هستند، خودروهایی که به گفته کارشناسان هم کمیت و هم کیفیت آن‌ها اصلی‌ترین دلیل آلودگی‌هوای تهران است.
در حال حاضر بیش از سه میلیون خودرو سواری در شهر تهران وجود دارد و در میان آن‌ها بیش از ۱۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده سواری در تهران با سن بیش از ۱۸ سال وجود دارد، سهم این خودروهای سواری در انتشار آلاینده‌های ناشی از منابع متحرک در تهران، بیش از ۴۵ درصد است. این خودروهای سواری هر روز ۱۵۸۶ تن آلاینده‌های بیماری‌زا وارد ریه شهروندان تهرانی می‌کنند.
ازن در بین فهرست آلاینده‌هایی که مستقیم توسط خودروها تولید می‌شوند نیست، اما آلاینده‌های ناشی از سوخت‌های نسوخته و نیترات‌های اکسیژن از که از خودروها تولید می‌شوند وقتی در کنار نور خورشید قرار می‌گیرند، گاز ازن را تولید می‌کنند.
معاون سازمان محیط‌زیست در این باره می‌گوید: «اروپایی ها هم مشکل ازن دارند اما مشکل آن‌ها صرفا مربوط به خودروهای دیزلی است، مسئله ما به غیراستاندارد بودن خودروها و تردد زیاد مرتبط است. هر سال هم ناوگان قدیمی‌تر و در نتیجه آلاینده ازن بیشتر میشود.»
VOCها یا سوخت‌های نسوخته که در تابستان‌ها به ازن تبدیل می‌شوند، در باک خودروها یا پمپ‌بنزین‌ها تولید می‌شوند. برای عدم انتشار این گازها سال‌هاست که کارشناسان خواستار اجرایی شدن طرح کهاب یا طرح کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین هستند. هدف این طرح که بیش از ۱۰ سال از ایجاد آن گذشته است، جمع‌آوری بخارات بنزین قبل از تبدیل آن به ازن است. با اجرای این طرح بخارات بنزین به مخزن سوخت برمی گردد و یکی از آلاینده‌هایی که به ازن تبدیل میشود دیگر در هوا منتشر نمی‌شود، اما به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای ایران طبق آن چه که در جلسه‌ای ۱۰ ماه پیش اعلام شده اس از ۳۰۰ پمپ بنزین تنها در ۱۳ مورد این طرح اجرا شده است.
تجریشی در این باره می‌گوید: «ما تمام تلاشمان را می‌کنیم که طرح کهاب اجرا شود، این‌ها مسائل قابل اجرایی هستند. طرح کهاب که سال‌ها پیش ایجاد شد، سلسله‌ای است که از پالایشگاه تا مصرف کننده شروع میشود، قبلا وزارت نفت به دلایل مختلف این طرح را اجرایی نمی‌کرد، اما حالا کهاب در ایستگاه های تخلیه پمپ بنزین تا حدی انجام میشود. مشکل برای جایی است که بنزین وارد ماشین میشود، وزارت نفت می‌گوید برای هدایت بخارات بنزین در این بخش باید سرمایه‌گذاری زیادی انجام بدهند، به همین دلیل گفتند بعد سال ۱۴۰۱ کهاب در پمپ بنزین‌ها انجام شود، اما دولت مخالفت کرد و قرار شد تا ۱۴۰۰ هیچ پمپ بنزینی نباشد که بدون رعایت ملزومات طرح کهاب تاسیس شود.»
خودروهای دیزلی، اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوای تهران، دیگر منشاء انتشار ازن هستند، این خودروها نیترات‌های اکسیژن یا ناکس تولید می‌کنند که بعد به ازن تبدیل می‌شوند، براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا میزان انتشار این نوع گازها هم در هوای تهران زیاد شده است.
شهیدزاده در این باره می‌گوید: «براساس اندازه‌گیری‌های ما در برخی روزها که هوای شهر آلوده شده است، میزان انتشار این گاز بالا رفته است، ما بارها و بارها راهکارها را گفته‌ایم، اما با مشکلات اقتصادی این‌ها نمی‌شوند. اولین قدم نوسازی خودروهای فرسوده دیزلی مثل کامیون‌هاست که انجام نشده است، اتوبوس‌های شهری و غیرشهری باید فیلتردار شوند اما این اتفاق رخ نداده است و مطمئنم تعداد خودروهای فیلتردار نسبت به کل بسیار ناچیز است. باید تهران را از خودروهای فرسوده حالی کنیم، اما مگر ارزی وجود دارد؟ ما ما نمی‌توانیم خودروهای فرسوده را حفظ کنیم بعد بگوییم چرا هوا آلوده است. تا وقتی که هیچ اقدامی نکنیم، مطمئن باشید سال بعدی هم نباید انتظار کاهش آلودگی ازن را داشته باشیم.»
«نسبت به پارسال هیچ کاری نکردیم»
اگرچه طرح‌ها و قوانین مختلفی برای کاهش آلودگی هوا در سال‌های گذشته تصویب شده است، اما به نظر می‌رسد بیشتر این قوانین به دلایل مختلف اصلا اجرا نشدند و حتی برخی از آن‌ها پس از تصویب به دلایل مختلف لغو شدند.
تجریشی در این باره می‌گوید: «ما برای قانون در کشور خیلی وقت می‌گذارم، بعد که قانون تصویب میشود، هنوز جوهر آن خشک نشده می‌گویند نمی‌توانند آن را اجرا کنند، همه می‌خواهند با کمترین کار بیشترین هزینه را مردم بگیرند، در دولت هر وزارت خانه‌ای در مقابل آلودگی‌هوا مسئولیت خاص خودش را دارد و اگر نشوند سیستم حقوقی عامه به اسم قوه قضاییه باید حق مردم را بگیرند. به اصطلاح سیاست‌مداران ما روی ریل نیستم، هرچه بگوییم می‌گویند تحریم هستیم و پول ندارند و زمان می‌خواهند، در حالی که یک قانون از مدت‌ها قبل در مجلس قرار می‌گیرد و مسئولان باید آماده اجرای آن پس از تصویب باشند.
برای مثال چندی پیش دیوان عالی اداری آیین‌نامه ۸ قانون هوای پاک، مالکان وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و موتورسیکلت را مکلف کرده است که وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به «سن فرسودگی» از رده خارج کنند را به دلیل شکایت فردی که بر اساس این آیین‌نامه باید خودروی تویوتا لندکروز ۲۰ ساله خود را اسقاط می‌کرد، لغو کرد. این در حالی است که حدود ۷۰ درصد وانت‌ها، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها دچار فرسودگی هستند.
خدا می‌داند زمستان چه میشود
بیش از یک سال پیش هم اتفاقی مشابه در رابطه با موتورهای رخ داد و ماده ۱۱ و ۱۲ آئین‌نامه فنی ماده دو لایحه هوای پاک درباره اسقاط آن‌ها با درخواست وزارت صنعت، معدن و تجارت یک سال به عقب افتاد، وزارت صنعت به دلایل اقتصادی چنین درخواستی کرده بود.
اما در مقابل اقدامات انجام نشده‌ای که هوای پایتخت را حتی در تابستان آلوده کرده است، بسیاری از مسئولان انگشت اتهام را به سمت تحریم‌ها گرفته‌اند، برای مثال چندی پیش محمد علیخانی، عضو شورای شهر گفته بود که «تحریم‌ها مشکل آلودگی هوا را پیچیده کرده‌اند.» عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست هم قبل‌تر به چنین موضوعی اشاره کرده بود.
اشجعی می‌گوید: «قطعا مشکل مالی وجود دارد، اما صددرصد دلیل عدم انجام اقدامات مسائل مالی نیست و در بخشی بحث عدم همکاری دستگاه های اجرایی به دلایل مختلف رخ نداده است. از مصوبات اجرا نشده ۶۰ تا ۷۰ درصد مشکل داشتند، باقی یا درست اجرا نشدند یا مسئولان خودشان را به عنوان قانون‌گذار دیدهاند و آن را اجرا نکرده‌اند. همان ۳۰درصد اگر اجرا می‌شد، مشکل ازن در تابستان به این حد نمی‌رسید. امسال نسبت سال قبل هیچکاری نکردم، خدا می‌داند زمستان چه میشود. فقط باید امید به بهبود شرایط جوی داشته باشیم فقط باید امید داشته باشیم که وضعیت جوی بهتر شود.»
