اثرات منفی نبودِ روابط مناسب دیپلماتیک بر اقتصاد ایران این بار در رابطه با کره جنوبی جلوه‌گر شده است
بازگشت تحریم‌های آمریکا موجب شده است تا کره جنوبی تجارت با ایران را به شدت کاهش دهد – ATTA KENARE / AFP
حسین تنهایی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و کره جنوبی، خبر از مسدود شدن میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران در بانک‌های کره جنوبی داد. به گفته او، این دارایی‌ها بین ۶.۵ تا ۹ میلیارد دلار برآورد شده است که در پی عدم همکاری کشور کره جنوبی، در بانک‌های این کشور بلوکه شده است.
در سال‌های اخیر، بارها شاهد مسدود و بلوکه شدن دارایی‌های بانک مرکزی ایران در کشورهای خارجی بوده‌ایم و این موضوع برای دولت ایران که در شرایط پساتحریم‌های آمریکا با مشکلات جدی اقتصادی روبه‌رو است، تبدیل به معضلی جدی شده است.
چندین سال پیش نیز، زمانی که بانک مرکزی ایران بخشی از دارایی‌های ارزی خود به ارزش تقریبی دو میلیارد دلار را به صورت اوراق قرضه در «سیتی‌بانک» ایالات متحده آمریکا سرمایه‌گذاری کرده بود، با مسدود شدن این دارایی توسط دادگاهی در آمریکا مواجه شد. در مورد دیگری نیز دادگاه کشور کانادا با دستور فروش برخی دارایی‌های ایران، حدود ۲۸ میلیون دلار از اموال ایران را مسدود اعلام کرد.
در سال ۲۰۱۷ نیز جمعی از قربانیان حادثه ۱۱ سپتامبر با طرح شکایتی در دادگاه کشور لوکزامبورگ خواهان انتقال ۱.۶ میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی ایران شده بودند. هرچند ایران در مورد این پرونده اخیر موفق شد تا با دفاع در دادگاه و پیروزی در مرحله بدوی دادگاه لوکزامبورگ، از انتقال آن پول جلوگیری کند، اما مشخص نیست رای دادگاه عالی به گونه‌ای پیش برود که در نهایت این دارایی به ایران بازگردد.
اگرچه این بار مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی نزد بانک کشور کره جنوبی حاصل از فروش نفت و مشتقات نفتی بوده است که ایران پیش از بازگشت معافیت‌های تحریمی آمریکا به آن کشور صادر کرده است، این موضوع نیز موجب نشده است تا کره جنوبی به تعهد خود مبنی بر انتقال پول ایران عمل کند.
طبق قوانین حقوق بین‌الملل، کشورها در داد و ستد تجاری قانونی با یکدیگر آزاد هستند و در این رابطه، موظف به ایفای تعهدات خود همچون تحویل کالا و در مقابل پرداخت مبالغ آن در زمان مناسب هستند. با این حال، به نظر می‌رسد که کشور کره جنوبی در شرایط تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، از ایفای تعهد قانونی خود سر باز زده است.
علاوه بر آن، با وجود چندین دهه رابطه تجاری میان این کشور و ایران، بازگشت تحریم‌های آمریکا موجب شده است تا کره جنوبی تجارت با ایران را به شدت کاهش دهد و به زعم بسیاری، حتی به نزدیک صفر برساند.
طبق برخی آمارهای منتشره از گمرک کره جنوبی، این کشور سال گذشته ۲۸۲ میلیون دلار صادرات به ایران داشته است که این رقم در چهار ماه ابتدای امسال به رقم ۶۱ میلیون دلار کاهش یافته است. از سوی دیگر، واردات از ایران به این کشور به زیر چهار میلیون دلار رسیده است.
واقعیت این است که دولت کره جنوبی با توجه به حجم مبادلات اقتصادی سالیانه که با ایالات متحده آمریکا دارد، مایل نیست تا با ادامه روند همکاری مالی با ایران، آن را به مخاطره اندازد. در همین پیوند نیز حسین تنهایی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی دولت ایران و کره جنوبی، اشاره کرده است که حجم مبادلات اقتصادی کره جنوبی با آمریکا نزدیک به ۲۵ درصد است، در حالی که این رقم در مورد ایران تنها یک درصد است.
در آخرین تحولات، دولت ایران در تلاش بوده است تا با استفاده از معافیت‌های دارویی و اقلام پزشکی و مواد غذایی ضروری از تحریم‌های آمریکا، دارایی‌های خود را از کره جنوبی به صورت این اقلام بازپس بگیرد؛ هرچند دولت ایران اعلام کرده است که پس از دو سال مذاکره با کره جنوبی، تنها موفق شده است تا حدود نیم میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده خود را به صورت دارو از آن کشور وارد کند.
آقای همتی، رئیس بانک مرکزی ایران، نیز به این موضوع اشاره داشته است که به‌رغم معافیت‌های این کالاها از تحریم‌های آمریکا، دولت کره جنوبی در این مورد نیز مانع دسترسی ایران به پول نفت صادراتی برای خرید غذا و دارو می‌شود.
در نهایت، با گذشت مدت زمانی از بازگشت تحریم‌های اقتصادی آمریکا و ناتوانی ایران برای فروش و صادرات نفت و همچنین مبادلات بانکی و تجاری، دولت آقای روحانی با مشکلات اقتصادی بسیاری در داخل کشور مواجه شده است. این معضل هر روز با اعتراضات اقشار ضعیف جامعه برای مایحتاج ضروری زندگی، شکلی نامناسب به خود می‌گیرد. کارگران بسیاری از عدم دریافت حقوق معوقه خود به ستوه آمده‌اند و شیوع بیماری کرونا نیز بر اقتصاد کشور اثر منفی داشته است. به همین دلیل، دولت ایران در تلاش است تا بتواند دارایی‌های خود را هر چه زودتر باز پس بگیرد یا به صورت کالا و اقلام ضروری آن را وارد کند.
البته حتی با دریافت بخشی از این مطالبات، مشکلات اقتصادی ایران برطرف نخواهد شد. چرا که در جهان امروز، ایجاد روابط مناسب دیپلماتیک و برخورداری از حمایت‌های جامعه جهانی به یقین پشتوانه اقتصادی نیز به ارمغان می‌آورد. اما حکومت ایران موفق نشده است تا در دوران پساتحریم، چنین روابطی را با دیگر کشورها برقرار کند.
