نرخ بیکاری زمستان پارسال ۱۰/۶ درصد اعلام شد، که در مقایسه با نرخ بیکاری پاییز ۱۳۹۸ بدون تغییر بود.
مقایسه نرخ‌های بیکاری فصل به فصل در سال ۱۳۹۸، همان‌طور که در نمودار شماره یک مشاهده می شود، نشان می‌دهد تغییرات نرخ بیکاری در سال گذشته چندان شدید نبوده و در محدوده‌ای کوچک نوسان داشته است.
برای آن‌که تغییرات فصلی نرخ بیکاری و ماهیت فصلی برخی مشاغل باعث نشود تا مقایسه اعداد و ارقام مربوط به بیکاری نتایجی دور از واقعیت و نه‌چندان دقیق داشته باشد، دقیق‌تر آن است که نرخ بیکاری زمستان ۱۳۹۸ با نرخ بیکاری فصل مشابه در سال قبل، یعنی زمستان ۱۳۹۷، سنجیده شود.
مرکز آمار ایران نرخ بیکاری زمستان ۱۳۹۷ را ۱۲/۳ درصد اعلام کرده بود. بدین ترتیب، نرخ بیکاری در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه در سال قبل، ۱/۷ واحد/درصد کاهش داشته است.
بی‌اعتنایی بیکاری به رکود
اما کاهش نرخ بیکاری، آن هم در ماه‌ها و فصل‌هایی که از رشد اقتصادی و رونق خبری نبود، به چه معناست؟ چگونه در چنین اوضاع و احوالی نرخ بیکاری می‌توانست ثابت بماند یا حتی کاهش یافته باشد؟
این پرسش‌ها و تردیدها از زمان انتشار گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در زمستان پارسال مطرح شده است، از جمله پدرام سلطانی، فعال اقتصادی و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، در توییتی به این موضوع پرداخته و در بیان چرایی کاهش نرخ بیکاری در زمستان پارسال، سه فرضیه مطرح کرده است.
فرضیه‌های پدرام سلطانی از این قرار است: «فرضیه یک، هرچه مصیبت و بحران در کشور ما بیشتر باشد، اشتغال بیشتری به وجود می‌آید. فرضیه دو، ایران در مدیریت اقتصادی در جهان نمونه است. فرضیه سه، آمار در ایران بی‌اعتبار است.»
البته در گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بیکاری در زمستان ۱۳۹۸، تصریح شده بود که آمارگیری برای تدوین گزارش در میانه بهمن‌ماه انجام شد و بدین ترتیب، آثار بحران کرونا، که خبرهای آن از ابتدای اسفندماه به‌طور رسمی منتشر شد، در این گزارش در نظر گرفته نشده است. برای مشاهده آثار بحران کرونا بر بازار کار، باید تا گزارش‌های بعدی مرکز آمار ایران در بهار امسال منتظر ماند.
البته پیش‌تر، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک ارزیابی اولیه، از اثرگذاری این بحران بر ۴/۸ میلیون شغل خبر داده است.
شاهدان ماجرای بیکاری
اما برای حل معمای کاهش یا دست‌کم ثابت ماندن نرخ بیکاری در شرایطی که آمار رشد اقتصادی همچنان ناامیدکننده بود، باید به اعداد و ارقام دیگر گزارش بیکاری توجه داشت.
مهم‌ترین نکته این است که نرخ بیکاری چگونه به دست می‌آید؟ نرخ بیکاری بیانگر درصدی از جمعیت فعال است (شاغل و بیکار در محدوده سنی ۱۵ سال به بالا) که در بازار کار حاضرند اما به هر دلیلی در جست‌وجو برای یافتن شغل مطلوب ناکام مانده‌اند و کاری پیدا نکرده‌اند.
بر اساس این تعریف، آن بخش از جمعیت ۱۵ سال به بالا که اصلا وارد بازار کار نشده‌اند در آمار بیکاری لحاظ نمی‌شوند.
با این حساب، نرخ بیکاری کسری است که صورت آن را تعداد بیکاران و مخرج آن را جمعیت فعال اعم از شاغل و بیکار تشکیل می‌دهد و این نرخ با بزرگ و کوچک شدن صورت و مخرج این کسر تغییر می‌کند.
