در گفت‌وشنود وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با صاحب‌نظران حوزه اجتماعی و رفاهی مطرح شد
حمیدرضا بوجاریان- خبرنگار
صاحب‌نظران اجتماعی کشور معتقدند مسئولان دولتی کمتر گوش شنوا و چشم بینایی برای شنیدن مسائل و چالش‌های اجتماعی دارند و این ضعف را، ضعفی تاریخی در همه دولت‌ها می‌دانند؛ ضعفی که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم به آن باور دارد، اما معتقد است در ۲سال اخیر تلاش کرده نگاه دولت را به حوزه مسائل اجتماعی و آسیب‌هایی که جامعه را تهدید می‌کند، جلب کند؛ تلاشی که اکنون با برگزاری نشست‌های مشترک با صاحب‌نظران اجتماعی رنگ و بوی جدی‌تری به‌خود گرفته است. با این حال، محمد شریعتمداری در نشست با صاحب‌نظران حوزه‌های رفاهی و اجتماعی، آمارهایی می‌دهد که قابل تأمل است. او از تدوین وضعیت ۲دهه فقر و آثار آن در کشور خبر می‌دهد و می‌گوید، به‌زودی بخش‌هایی از آن را در اختیار صاحب‌نظران اجتماعی می‌گذارد تا آنها از وضعیت کشور در این بخش بیشتر مطلع شوند.
محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نشست همفکری با صاحب‌نظران حوزه اجتماعی و رفاهی دانشگاهی، از تمایل وزارتخانه‌اش در استفاده از آرا و نخبگان در حوزه‌های مختلف برای تدوین و اجرای بهتر سیاست‌های رفاهی اجتماعی خبر می‌دهد و می‌گوید: کشور در تدارک برنامه هفتم توسعه است و هم‌اکنون، سیاست‌های کلی برنامه هفتم در حوزه رفاه اجتماعی در حال تدوین است. علاوه بر این، سیاست‌های حوزه رفاه در بعد عام آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال بررسی است و به این دلیل، تلاش داریم از نظرات نخبگان و کارشناسان در حوزه‌های اجتماعی و رفاهی در تدوین این برنامه‌ها بیش از گذشته استفاده کنیم. او ادامه می‌دهد: با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در جلسه سران قوا و تأکید ایشان به موضوع رفاه اجتماعی، ایجاد سامانه جامع رفاه ایرانیان در بدنه اجتماعی و تقنینی کشور دنبال می‌شود و امیدواریم بتوانیم در راستای فرمایشات رهبری، قدم‌های مؤثری برای نظام‌مند‌تر کردن ارائه خدمات به جامعه هدف برداریم.
توسعه فقر رهاورد کرونا
وزیر کار با اشاره به اینکه در یک سال گذشته مردم علاوه بر تحریم‌های چندساله خسارت‌های سنگین ناشی از شیوع کرونا را تحمل کردند، می‌گوید: با شیوع ویروس کرونا، شاهد عوارض منفی آن در همه حوزه‌ها بودیم که درنهایت منجر به توسعه فقر در جامعه شده است. به این دلیل ضرورت دارد به پدیده تحریم و کرونا بیشتر از هر زمان دیگری توجه کنیم. شریعتمداری با اشاره به سیر تحولات در حوزه سیاستگذاری رفاه و تأمین اجتماعی در ایران و تغییراتی که قبل و بعد از انقلاب در این بخش رخ داد، می‌گوید: با تغییرات پی‌درپی در قوانین ما در حوزه رفاه اجتماعی و اختیارات شورای‌عالی رفاه و تأمین اجتماعی، این شورا و قوانین آن به‌اندازه‌ای مضمحل شده است که با وجود صرف منابع گسترده در حوزه رفاه عمومی و تلاش برای فقرزدایی و رفع محرومیت، شاهد اثر مطلوبی در برخورد با چهره‌های خشن و مظاهر فقر نیستیم. وزیرتعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه در سال‌های اخیر منابع اختصاص یافته به صندوق‌های بازنشستگی برای کمک به معیشت بازنشستگان رشد چشمگیری داشته است، ادامه می‌دهد: سهم منابع صندوق‌های بازنشستگی در بودجه از ۲درصد یک‌دهه قبل، با رشد ۱۰برابری به نزدیک ۲۰درصد در بودجه کشور افزایش یافته است. وی با اذعان به اینکه در سیاستگذاری در حوزه‌های رفاهی، اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی از انسجام کافی در ساختار تصمیم‌گیری در کشور برخوردار نیستیم، از ورود رهبر انقلاب به موضوع ساماندهی آسیب‌های اجتماعی و سیاستگذاری در این حوزه خبر می‌دهد: نبود نظام جامع تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در حوزه رفاه اجتماعی و سیاست‌های اجتماعی به شکل عام و آسیب‌های اجتماعی در کشور منجر به نبود سازوکار روشن و منسجمی برای تصمیم‌گیری در این بخش شده است. با ورود رهبر انقلاب به شکل مستقیم در این بخش و سیاستگذاری برای ساماندهی مسائل مربوط به این حوزه و سیاستگذاری‌های انجام شده امیدواریم نقص موجود در این زمینه برطرف شود.
چشم‌اندازهای حوزه رفاه کشور در حال تدوین است
شریعتمداری، به تشریح عملکرد این وزارتخانه در جمع‌آوری اطلاعات هویتی و تدوین چشم‌اندازی از وضعیت کشور در بخش‌های مختلف می‌پردازد و می‌گوید: پرداخت تسهیلات ۲۰۰ تا ۶۰۰هزار تومانی به ۳میلیون خانواده‌ای که درهیچ‌یک از سامانه‌های رفاهی، خدماتی و حمایتی عضویت نداشتند، اقدام مهمی بود که حتی از سوی برخی مراکز نظارتی مورد تشکیک قرار گرفت. با بررسی مجدد متوجه شدیم این ۳میلیون نفر با وجود فقر و نیازمندی‌هایی که داشتند نه‌تنها تحت پوشش هیچ نهاد حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی نبودند، بلکه حتی یک روز نیز سابقه پرداخت حق بیمه را نداشتند. وی با بیان اینکه برخی افراد در جمع‌بندی نهایی اطلاعات معیشتی با وجود عضویت در کمیته امداد و بهزیستی یارانه دریافت نمی‌کردند، می‌گوید: در داده‌های اطلاعاتی جمع‌آوری شده، ۸۸هزار عضو کمیته امداد و بهزیستی که یارانه ماهانه از سوی دولت دریافت نمی‌کردند، شناسایی و یارانه آنها برقرار شد. شریعتمداری اما به آمار جالبی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: در همین ارزیابی‌ها متوجه شدیم حدود ۲۰۰هزار نفر که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی بودند، صلاحیت لازم برای دریافت خدمات حمایتی را ندارند. با این روند به سمت شفاف‌تر شدن ارائه خدمات حمایتی به گروه‌های هدف حرکت کرده‌ایم.
تهرانی‌ها کمترین یارانه معیشتی را گرفتند
وی به موضوع اختصاص یارانه‌های معیشتی و پراکندگی جغرافیایی آن اشاره کرد و با بیان اینکه نسبت معناداری میان استفاده‌کنندگان از یارانه بنزینی و جمعیت دریافت‌کننده یارانه معیشتی وجود دارد، می‌گوید: در نمودار مصرف بنزین کشور و یارانه معیشتی، پایتخت‌نشینان بالاترین مصرف یارانه بنزین را به‌خود اختصاص داده‌اند؛ درحالیکه کمترین یارانه معیشتی پرداخت شده به مردم در این شهر بوده است. این نمودار به آن معناست افرادی که خودرو ندارند یا در استان‌های محروم‌تری قرار داشتند، بالاترین یارانه معیشتی را دریافت کرده‌اند که منطبق با سیاست‌های ابلاغی در حمایت از مردم در دوره کرونا بوده است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در ادامه به موضوع معلولان و زنان سرپرست خانوار اشاره می‌کند و می‌گوید: درگذشته و در حوزه زنان سرپرست خانوار با نقص جدی در اطلاعات مربوط به این گروه از جامعه روبه‌رو بودیم، اما، با بررسی وضعیت افراد منطبق بر اطلاعات ثبتی – هویتی موفق به شناسایی یک‌میلیون‌و۲۰۰هزار زن سرپرست خانوار با دقت محله و منطقه‌ای که در آن سکونت دارند، شده‌ایم. این موضوع در حوزه معلولان با مقدار و شدت معلولیت و نیز افراد واجب‌التعلیم اجرا و اطلاعات آن تدوین و نهایی شده است.
وزارتخانه نیازمند اصلاح ساختار مجدد
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه با اشاره به اینکه این وزارتخانه برای انجام مأموریت‌ها و وظایفی که برعهده دارد، نیازمند چابک‌سازی است و این رویه تنها با اصلاح مجدد ساختار آن امکان‌پذیر است، می‌گوید: وزارت رفاه نیازمند اصلاح ساختار مجدد است تا بتواند در جایگاه واقعی خود قرار بگیرد. این وزارتخانه باید متولی امور در حوزه‌های رفاه اجتماعی باشد و اگر قرار است در قالب این ۳وزارتخانه قرار بگیرد باید شورای‌عالی رفاه و تأمین اجتماعی جایگاه واقعی خود را پیدا کند؛ ازاین‌رو، اصلاح ساختار این وزارتخانه باید به مطالبه‌ای عمومی و اجتماعی تبدیل شود و برنامه‌ریزان کلان کشور باید به این موضوع تن دهند؛ چراکه اگر این اصلاح ساختار انجام نشود، کشور دچار مشکلات جدی خواهد شد.
تدوین لوایح چهارگانه برای حمایت از دهک‌های کم‌برخوردار
شریعتمداری با بیان اینکه کرونا موجب سخت‌تر شدن زندگی برای دهک‌های پایین جامعه شده است از افزایش تعداد کارگران رسمی و فصلی درپی شیوع این ویروس در جامعه خبر می‌دهد و می‌گوید: براساس آمارهای رسمی تدوین شده، بالغ بر ۷میلیون کارگر رسمی در کشور شناسایی شده‌اند که هیچ نوع بیمه‌ای ندارند. برای کمک به این قشر که در دهک‌های اول تا چهارم درآمدی قرار دارند، با همکاری دستگاه‌های مختلف لوایح چهارگانه‌ای برای تصویب به دولت ارائه شده است و امیدواریم با تصویب آنها بتوانیم به بهبود معیشت این گروه‌های درآمدی در جامعه کمک کنیم. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ادامه می‌دهد: شناسایی افرادی که از هیچ خدماتی در کشور استفاده نمی‌کنند تنها با استفاده از سامانه‌های اطلاعاتی و بدون درنظر گرفتن قشر محوری در حال انجام است و از این رو، موفق شده‌ایم افراد بدون مسکن و نیازمند دریافت خدمات آموزشی را تا حدود زیادی شناسایی کنیم. علاوه بر این، جوانان بسیاری آماده ورود به بازار کار هستند که بدون بیمه مانده‌اند و برای این دسته از افراد نیز در قالب این لوایح پیش‌بینی‌های حمایتی خوبی انجام شده است.
صدای بی‌صدایان باشیم
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با تأکید بر اینکه کرونا اثرات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی خواهد داشت و هر یک از گروه‌های جامعه را متأثر خود می‌کند، بر اهمیت توجه به کودکان و زنان در برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های کلان اجتماعی تأکید می‌کند و می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش پدیده کودکان کار، از دست رفتن شغل برای زنان سرپرست خانوار و آثاری که این اتفاق بر کودکان برجا می‌گذارد، بسیار شدید است؛ ازاین‌رو ضرورت دارد متخصصان اجتماعی، در این حوزه به تصمیم‌گیران نظام اجتماعی کشور کمک کنند تا صدای بی‌صدایان باشند؛ صدای کسانی که کمتر از آنها صحبتی به میان می‌آید، اما بیشترین آسیب را از رهگذر کرونا و اثرات آن خواهند دید. شریعتمداری با دعوت از نخبگان دانشگاهی و پژوهشگران برای انجام طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در حوزه کرونا از نبود چنین تحقیقاتی در کشور ابراز تأسف می‌کند و می‌گوید: متأسفانه دچار فقدان مطالعه دقیق مبتنی بر شواهد درباره تأثیر اجتماعی کرونا در جامعه ایران هستیم. تاکنون، طرح‌های پژوهشی و تحقیقی در حوزه کرونا که مبتنی بر شواهد درباره تأثیر اجتماعی کرونا در جامعه باشد، انجام نشده است. ضرورت دارد این طرح‌ها باهمکاری مؤسسات علمی و پژوهشی و با همکاری دانشگاه‌های سراسر کشور با برش‌های منطقه‌ای و ملی انجام شود تا بتوانیم با ارائه این مطالعات به دولت، ریل‌گذاری مناسبی برای آینده کشور داشته باشیم.
در این نشست، استادان و صاحب‌نظران اجتماعی از دانشگاه‌های استان‌های مختلف و نیز برخی صاحب‌نظران در انجمن‌های مختلف علمی به بیان دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات خود درباره چالش‌های دوران کرونا و پساکرونا پرداخته و خواهان حمایت جدی از برخی گروه‌های خاموش، اما آسیب‌دیده جامعه شدند.
سرمایه اجتماعی را تقویت کنیم
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران نیز در این نشست از افزایش مشکلات معیشتی برای گروه‌های فرودست جامعه و ایجاد محدودیت‌های زیاد برای آنها در دریافت خدمات بهداشتی سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: تأمین منابع مالی برای پوشش هزینه‌های زندگی در دوره کرونا خصوصا در شرایط رکود ناشی از تحریم و برخی سوءمدیریت‌ها نیازمند عزم ملی و هماهنگی بین دستگاه است که در این بخش با مشکل روبه‌رو هستیم. سیدحسین سراج‌زاده، ادامه می‌دهد: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در شرایط کنونی باید همه گروه‌های جامعه را به شکل دقیق شناسایی و به‌گونه‌ای عمل کند که گروه‌های فرودست از حمایت‌های دولتی بیشتری به نسبت گروه‌های برخوردارتر جامعه برخوردار شوند. رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران به نامه اردیبهشت‌ماه گذشته این انجمن به رئیس‌جمهور و مسائل مطرح شده در آن اشاره می‌کند و می‌گوید: انجمن در آن نامه اعلام کرد که در هیچ زمانی مانند امروز، نیازمند استفاده از همه منابع کشور برای تأمین معاش و بهداشت طبقه محروم و حتی برخی گروه‌های متوسط جامعه نبوده‌ایم. این امکانات باید به هر شکل ممکن سمت گره‌های کم‌برخوردار و با کمال تأسف برخی گروه‌های متوسط جامعه که از کرونا آسیب‌دیده‌اند، هدایت شود تا شاهد بروز مشکلات دیگری در کشور نباشیم. وی تأکید می‌کند، ابزار دولت برای اجرای این حمایت‌ها نیازمند بستری به نام سرمایه اجتماعی است: مدیریت اجرای چنین سیاست‌هایی به‌شدت نیازمند سرمایه اجتماعی است. باید در مدت باقیمانده با تجدیدنظر در برخی سیاست‌های مربوط به شفافیت در عملکردها و نظام بودجه‌ریزی این سرمایه اجتماعی را تقویت کنیم.
